Histeroskopia jest jednym z wielu badań bardzo przydatnym w diagnozowaniu przyczyn niepłodności kobiecej, aczkolwiek często niedocenianym przez lekarzy. Pozwala na uwidocznienie zmian anatomicznych narządu rodnego za pomocą zdjęć rentgenowskich wykonywanych po podaniu środka cieniującego. Najczęściej wykorzystywana jest do oceny drożności jajowodów. Artykuł omawia możliwości diagnostyczne oraz zalety i ewentualne powikłania tej metody.

W obecnych czasach trudności z zajściem w ciążę stają się coraz częściej spotykaną dolegliwością wielu par, a nawet przez niektórych śmiało określane jako epidemia. Przyczyn zaburzeń płodności jest bardzo wiele, a diagnostyka niejednokrotnie długa, kosztowna, a co gorsza nie zawsze przynosi oczekiwane rezultaty. Jednym z czynników upośledzających płodność są nieprawidłowości jajowodowe i mogą one stanowić nawet do 40% wszystkich przyczyn niepłodności żeńskiej. Najczęstszym z nich jest niedrożność jajowodowa, diagnozowana przeważnie u kobiet, które w przeszłości przechodziły nawrotowe stany zapalne jajników czy jajowodów, poronienia czy operacje wymagające otwarcia powłok jamy brzusznej.

Jednym z wielu badań diagnozujących czynnik żeński w niepłodności małżeńskiej jest histerosalpingografia (HSG). Jest to jedno z najstarszych i bardzo przydatnych badań diagnostycznych wykorzystywanych w rozpoznawaniu przyczyn niepłodności, oceniające stan anatomiczny narządu rodnego. Przede wszystkim wykorzystywane jest do rozpoznawania zaburzeń drożności jajowodów, oceny ich prawidłowości budowy i przebiegu, poszukiwania obecności zrostów okołojajnikowych i okołojajowodowych, a także uwidocznienia zarysu błony śluzowej oraz zmian patologicznych w obrębie jamy macicy. Dzięki niemu możliwe są do wykrycia takie wady budowy macicy jak np. przegrody, niedorozwoje, guzy macicy, mięśniaki podśluzówkowe, polipy, zrosty wewnątrzmaciczne, rozrost endometrium czy macica dwurożna. Możliwe jest również określenie miejsca przeszkody znajdującej się w jajowodzie oraz pomiar średnicy jego światła. Rzadziej spotykanym wskazaniem do badania jest podejrzenie niewydolności szyjki macicy w przypadku problemów z donoszeniem kolejnej ciąży, podejrzenie gruźlicy narządu rodnego, a także jako badanie oceniające postępy leczenia.

Histerosalpingografia należy do badań inwazyjnych polegającym na uwidocznieniu kanału szyjki, jamy macicy i jajowodów oraz wykonaniu serii zdjęć rentgenowskich, po uprzednim wprowadzeniu środka cieniującego tzw. kontrastu. Najczęściej stosowanym środkiem kontrastowym jest uropolina zawierająca związki jodu, silnie pochłaniające promienie rentgenowskie. Duże znaczenie ma czas, w którym badanie powinno być wykonane. Przeciwwskazane jest przeprowadzanie badania w czasie miesiączki, ponieważ zwiększa się wówczas ryzyko przeniknięcia środka cieniującego do naczyń macicznych, nie do końca zregenerowanej błony śluzowej. Nie powinno być także wykonywane na kilka dni przed spodziewaną miesiączką, ponieważ, ze względu na to, iż w okresie tym pod wpływem zmian hormonalnych dochodzi do nieznacznego obrzęku z powodu zatrzymania wody w organizmie oraz przerostu endometrium, co prowadzi do czynnościowego zamknięcia ujść brzusznych jajowodów, wynik badania może być zafałszowany. W celu uzyskania najbardziej wiarygodnego wyniku, zminimalizowania ryzyka błędu diagnostycznego oraz ewentualnych powikłań, badanie powinno być wykonane ok. 5-6 dni po zakończeniu krwawienia miesiączkowego. Ryzyko błędu zwiększa się także w przypadku nieprawidłowego ciśnienia środka cieniującego (200 mm Hg). Zbyt duże ciśnienie może wywołać skurcze macicy, zamykając ujścia jajowodów, co symulować może ich niedrożność. HSG jak wszystkie badania radiologiczne powinno się wykonywać w pierwszej połowie cyklu miesiączkowego po wykluczeniu istnienia ewentualnej ciąży, szczególnie u kobiet miesiączkujących bardzo nieregularnie. Przed zabiegiem w celu zminimalizowania ryzyka powikłań kobieta powinna mieć wykonane badania dodatkowe tj. badanie wykluczające stan zapalny narządu rodnego, ocenę biocenozy pochwy, OB.

Badanie wykonywane jest w pracowni radiologicznej przez lekarza ginekologa podającego kontrast oraz przez radiologa wykonującego i interpretującego zdjęcia. Pacjentka ułożona jest w pozycji ginekologicznej na stole rentgenowskim. Lekarz po uwidocznieniu ujścia zewnętrznego szyjki macicy we wziernikach pochwowych wprowadza do jamy macicy specjalną końcówkę aparatu zwanego aparatem Schulzego, przez który podawany jest kontrast. Po wypełnieniu środkiem cieniującym wykonuje się zdjęcia rentgenowskie, których ilość uzależniona jest od potrzeb.